آشنایی با علم ارگونومی
تعريف ارگونومي = (علم راحتي)
واژه ارگونومي تلفيقي از دو واژه يوناني ارگو (به معني كار) و نوموس (به معني قانون) است. ارگونومي دانشي است كه به رابطه ميان انسان، ماشين و محيط پيرامون او مي پردازد و طراحي وسايل و دستگاه هاي مورد استفاده را به گونه اي پيشنهاد مي كند كه راحتي، دسترسي ،ايمني و بازدهي را بالا برده و دشواري، خطر، خستگي و هزينه ها را كاهش مي دهد.
ارگونومي دانش مطالعه ويژگي ها و خصوصيات انسان به منظور طراحي مناسب محيط كار و زندگي مي باشد. ارگونومي در دو زمينه عمده بكار گرفته مي شود:
1. تناسب فرد با شغل (انتخاب افراد از نظر توانايي آنها براي انجام وظايف)
2. تناسب شغل با فرد (تجهيزات، وظايف و تشكيلات طوري طراحي شوند كه با قابليت ها و محدوديت هاي افراد متناسب باشد)
هدف ارگونومی
• تقليل فشارهاي كار، خستگي و فرسودگي كه در اثر كار كردن ايجاد مي شود.
• تطبيق و تغيير دستگاه ها با وضع صحيح بدن
• حمايت و حفاظت از كارگر نه ازدياد محصول و بازدهي
در ارگونومي براي بهتر كار كردن سعي مي شود كه كارهاي خسته كننده اصلاح شوند و ابزار كار بهبود يابند تا در نتيجه كارگر راحت و آسوده كار كند. مثلا در كار با ماشين تحرير، كليدها و در كار با اتومبيل عقربه ها، فرمان، دنده، كليدها و پدال ها همگي بايد به گونه اي جاسازي و طراحي شده باشند كه به سرعت و راحت در دسترس باشند و سلامت و رفاه و رضايت انسان را حين كار فراهم آورند.
در كارهاي اداري ، بدبودن ميز يا صندلي يا ابزار كاري ديگر ، عوارض مختلفي همچون ديسك، آرتروز، فشار خون و غيره بدنبال دارد. در محيط هاي كاري بهترين كار براي تامين رضايت خاطر و رفاه كاركنان، تعبيه ميزها و صندلي هاي قابل تنظيم است كه مي توان به اندازه دلخواه ارتفاع آنها را تغيير داد.
ارگونومي علمي چند نظامه است كه در چهار حيطه عمده زير فعاليت دارد:
الف) مهندسي انساني: اين بعدطراحي روش هاي كار با هدف كاهش حوادث ناشي از خطاهاي انساني را شامل مي شود مثلا داشتن روشنائي مناسب، كاهش صدا در محيط كار، حمل ونقل مواد در ارتفاعات.
ب) فيزيولوژي كار: در مورد توانايي بدن براي انجام كار فيزيكي بحث مي كند.
در اين بعد مفاهيم خستگي، بررسي كارهاي استاتيك و ديناميك و رژيم هاي كار – استراحت از ديدگاه فيزيولوژي كار مورد تجزيه و تحليل قرار مي گيرد.
اگر فعاليت در حدود توانايي شخص بوده و كار در شرايط مناسب انجام شود خستگي عادي بوده و با خواب و استراحت رفع مي شود اما همين خستگي ساده ممكن است در اثر مداومت در كارهاي مختلف و يا انجام كار تحت شرايط نامناسب بطور تدريجي در شخص ايجاد مشكل نموده و پس از مدتي عوارض آن بصورت كوفتگي، ضعف، تب، اختلالات جسمي و رواني نمودار شود كه اگر چاره نشود و فعاليت ادامه يابد به صورت خستگي هاي مزمن و عصبي در آمده و تمام اعمال بدني و فكري شخص را دچار اختلال مي سازد.
در اين روش با استفاده از اندازه گيري ضربان قلب و نيز سنجش مقدار اكسيژن مصرف شده مي توان نوع كار و فعاليت را مشخص نمود.
كار سبک 5/2 كيلو كالري بر دقيقه 90 ضربه در دقيقه (ضربان قلب)
كار متوسط 5 كيلو كالري بر دقيقه 100 ضربه در دقيقه
كار سنگين 5/7 كيلو كالري بردقيقه 120 ضربه در دقيقه
كار بسيار سنگين 10 كيلو كالري بر دقيقه 140 ضربه در دقيقه
در ارگونومي براي بهتر كار كردن سعي مي شود كه كارهاي خسته كننده اصلاح شوند و ابزار كار بهبود يابند تا در نتيجه كارگر راحت و آسوده كار كند.
ج) بيومكانیک: در مورد ساختمان مكانيكي و رفتار تنشي بدن بحث مي كند. در مباحث بيومكانيك شغلي ويژگيهاي مكانيكي اندام هاي بدن مورد بررسي قرار مي گيرد. از ديدگاه بيومكانيك شغلي مي توان حركت اندام ها و اعمال نيرو را در بافت هاي مختلف بدن تجزيه و تحليل كرد. در امور حمل بار با مطالعات بيومكانيكي مي توان فشارهاي وارده بر ستون مهره ها را مورد سنجش قرار داد. به كمك اين معادلات مي توان الگوها و ابعاد مناسب ايستگاه هاي كار را با هدف كاهش فشارهاي مكانيكي خارجي بر بدن بدست آورد.
د) آنتروپومتري: افراد بزرگسال از نظر ابعاد بدني بسيار متفاوت مي باشند، بلند قد و كوتاه قد، سبك و تنومند. بنابراين در طراحي بايستي تجهيزات ، ايستگاه هاي كار و اشيايي را كه قرار است جابجا شوند طوري طراحي و كنترل كرد كه متناسب با تمام ابعاد بدني و توانايي هاي افراد باربر باشد.
برگرفته از سایت تخصصی دانشجویان بهداشت حرفه ای
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید!